Organiseer je eigen tegenspraak
Waarom vergaderen we eigenlijk met elkaar? Bij het Nederlands Debat Instituut zijn wij het er over eens dat er in essentie maar drie echte redenen zijn om met elkaar te overleggen. De eerste is wanneer je informatie wil delen of ophalen. De tweede reden is om met elkaar de discussie aan te gaan en de derde reden is wanneer je een gezamenlijk besluit wil nemen. Voor elke fase van de vergadering, in de wereld van de gemeentepolitiek bekend als het BOB-model, hebben we veel tips & tricks verzameld. In dit artikel leg ik de focus op het belang van de echte discussie in een vergadering. Oftewel: hoe organiseer je je eigen tegenspraak?
Promotie-onderzoek dr. Reyer Baas
In zijn proefschrift, waarop hij in januari 2020 promoveerde, legt dr. Reyer Baas uit wat het belang is van tegenspraak organiseren bij meervoudige rechtspraak. Het komt namelijk vaak voor dat niet één, maar meerdere rechters moeten beslissen over een zaak. Baas zegt daar onder andere het volgende over:
“‘Ook in de raadkamer ontstaat soms die neiging om het gezellig te houden, te snel iemands oordeel te accepteren. Bij kerstdiners is dat prima, maar bij waarheidsvinding en besluitvorming moet je iemand scherp kunnen bevragen hoe die tot een oordeel komt. Andersom moeten anderen dat ook met jou kunnen. Het mag een beetje schuren en dat gebeurt lang niet altijd.’”
Podcast en concrete tips
Hij geeft ook een aantal concrete tips hoe rechters tegenspraak kunnen organiseren in de raadkamer. En die tips zijn goed te vertalen naar de dagelijkse vergader-, overleg- en besluitvorming die we ook op de ‘gewone’ werkvloer tegen komen. Hieronder vertel ik je daar meer over hoe jij zelf tegenspraak kunt organiseren. Wil je meer weten over hoe rechters dit doen? Luister dan de SSR Podcast ‘Meestervertellers’ waarin dr. Baas zelf uitlegt wat de resultaten van zijn onderzoek zijn.
Tip 1: regierol voor de technisch voorzitter
Wil je als tegenspraak organiseren? Zorg er dan voor dat je als voorzitter een regierol inneemt. Dat betekent ten eerste dat je bij een discussie over nieuw te voeren beleid, het jaarplan voor komend jaar of het aannemen van nieuwe medewerkers als eerste het gesprek leidt. Dat betekent dat het heel nuttig is om als voorzitter de discussie te leiden, zonder er aan deel te nemen. Zo kun je ervoor zorgen dat alle belangrijke argumenten aan bod komen. En natuurlijk kun je altijd de discussie aanvullen met die dingen die nog niet genoemd zijn, als je andere deelnemers aan het gesprek aan bod hebt gelaten.
Laat je inspireren door de werkvormen van het debatinstituut
Bekijk onze tips voor het organiseren van een goede discussie. Met deze werkvormen van het Nederlands Debat Instituut kun je een eerste start maken om een discussie tijdens jouw vergadering of congres inhoudelijk, gestructureerd en in de juiste sfeer te laten verlopen.
Tip 2: doelgerichte tegenspraak
Mensen zijn geneigd om het snel met elkaar eens te worden, zeker wanneer je als leidinggevende een plan of idee naar voren brengt. Wanneer je in een organisatie een leidende of hiërarchisch hoger staande rol hebt, vinden je collega’s het automatisch lastiger om tegenspraak te geven. Dat komt simpelweg voort uit de verhouding tussen jouw en collega. Het lastig om je manager kritisch weerwoord te geven als je de volgende dag ook je beoordelingsgesprek met hem of haar hebt. Als technisch voorzitter of leidinggevende binnen een team kun je dat voorkomen door iemand heel bewust en expliciet aan te wijzen als ‘advocaat van de duivel.’
Tip 3: vermijd de confirmation bias
We hebben allemaal een bepaalde blik op hoe de wereld in elkaar zit. En als eenmaal een standpunt hebt ingenomen, dan is het heel lastig om hier vanaf te stappen. We noemen dit confirmation bias: je bent geneigd bewijs dat jouw standpunt ondergraaft te negeren. Creëer dus als vergaderdeelnemers een sfeer die tegenspraak waardeert. Een simpele techniek die je helpt om deze valkuil te vermijden is een debat met opgelegde standpunten. In zo’n debat staat een concreet voornemen, plan of voorstel tot handelen centraal en wijs je als gespreksleider voor- en tegenstanders van het plan aan. Op die manier is tegenspraak gegarandeerd.
Organiseer tegenspraak
Als je echt de diepte in wil, duik dan de klassieke retorica in. In klassieke werken vinden we bekende voorbeelden van wat de Grieken parrēsia noemden. Deze term is het beste te vertalen als “vrijmoedig spreken,” oftewel spreken tegen je directe eigenbelang in. Wil je er meer over lezen, bekijk dan deze link (PDF).