De geloofwaardigheid van de speeches van Obama

Laat ik vooropstellen dat zoals altijd ook gisteren de speech van de Amerikaans president van hoog niveau was. Prachtige stijlmiddelen en oneliners die met een geweldig gevoel voor timing en intonatie gebracht werden. En dit keer zelfs zonder autocue maar van papier. Maar overtuigingskracht zit uiteindelijk voor een belangrijk deel in de geloofwaardigheid van de spreker. Nelson Mandela is daar misschien wel het beste voorbeeld van. En juist op dit vlak merk je de laatste tijd dat Obama iets van zijn magie begint te verliezen.

Tussen droom en werkelijkheid

Dit komt voor een belangrijk deel door de rauwe werkelijkheid van het presidentschap. In 2008 verscheen hij als een op voorhand al historische president: de eerste zwarte president van de Verenigde Staten. Tot op de dag voor de verkiezingen werd dit door velen als onmogelijk gezien. Ook kwam hij als een belofte. ‘Change!’ ging hij brengen. Was dat mogelijk? ‘Yes we can!’ Lang heeft hij tijdens zijn speeches op deze belofte kunnen varen. Iedere kans greep hij aan om over hoop en een betere wereld te spreken en wij geloofden het of wilden het in ieder geval uit zijn mond geloven. ‘On this day we come to proclaim an end to the petty grievances and false promises (…) that for far too long have strangled our politics’. Zo sprak Obama tijdens zijn inaugurele rede onder massaal gejuich in januari 2009. Door de persoon Obama klonk het opeens als een haalbaar ideaal. Wereldwijd werd hij bewierookt en bewonderd. Zo sterk was zijn overtuigingskracht dat hij al in zijn eerste jaar de Nobelprijs voor de Vrede ontving. Als aanmoediging.

Het ideaal van Obama

Maar bijna vijf jaar verder blijkt dat Obama, in tegenstelling tot unieke grootheden als Mandela en Churchill, zijn land en de wereld nog niet heeft kunnen vormen naar zijn ideaal. En dat gaat langzaam aan knagen aan zijn overtuigingskracht. ‘We can choose a world defined not by conflict, but by peace and justice and opportunity’, zo sprak hij in Johannesburg. Maar het landt inmiddels minder krachtig dan een paar jaar geleden. Obama is niet meer ‘de verlosser’ maar prominent onderdeel van de complexe weerbarstigheid van de praktijk. Guantanamo Bay is nog steeds open. Dat is niet zo zeer een verwijt maar een constatering.  En daar heeft de spreker Obama last van.

De memorabele speeches van Obama hebben een houdbaarheidsdatum 

Overigens laat de geschiedenis zien dat voor vrijwel alle retorisch begaafde staatsmannen geldt dat de meest memorabele speeches aan het begin van hun regeerperiode werden gehouden. Precies omdat zij als spreker op dat moment de grootste impact hadden. Ronald Reagan overtuigde tijdens zijn inaugurele reden met onder andere: ‘Government is not the solution to our problem, government IS the problem!’ Tony Blair beleefde zijn retorische hoogtepunt toen hij koud een paar maanden premier was en de net overleden prinses Diana voor het hele land omschreef als ; ‘the peoples princess’’. Winston Churchill sleepte als kersverse premier hoogstpersoonlijk zijn land door een ogenschijnlijk hopeloze positie aan de start van de tweede wereldoorlog met briljante quotes als ‘I have nothing to offer but blood, toils, tears and sweat’ en zijn legendarische ‘This was their finest hour’-speech. Het land snakte naar leiderschap en hij bracht het.

De impact van speeches

Deze speeches zijn met name historisch geworden omdat een gevoelde of gehoopte boodschap goed gebracht werd door de juiste persoon. Alle genoemde leiders hielden ook later in hun carrière hele goede speeches. Maar de impact van hun speeches was het grootst aan het begin van hun leiderschap. Op dat moment konden zij ons nog echt beroeren.  Een politicus heeft nu eenmaal een houdbaarheidsdatum. Iemand als Tony Blair was als premier jarenlang ongekend populair en werd terecht gezien als een bevlogen spreker. Uiteindelijk keerde zijn retorisch talent zich tegen hem. Na onder andere zijn fel bekritiseerde rol in de aanloop naar de oorlog in Irak werd zijn bevlogen verdediging vooral als irritant gezien. De Britten hadden het gehad met zijn drammerige houding en zijn voorspelbare zinsconstructies. Het was tijd voor een nieuwe verlosser.

Is Obama voorspelbaar?

Obama bevindt zich bij lange na nog niet in deze positie. Maar toch merk ik dat ik de laatste tijd zijn speeches anders begin te beluisteren en beoordelen. Ja, ze zitten stuk voor stuk prachtig in elkaar en ja, hij is een meester in het brengen van de boodschap. Maar de intonatie, de structuur en de stijlmiddelen worden steeds herkenbaarder en voorspelbaarder. Daarnaast lopen de daden niet synchroon met de woorden. Het zou zo maar kunnen dat Obama’s meest overtuigende speeches steeds verder achter hem  komen te liggen. Maar misschien zit ik er naast.  In zijn eigen, in meerdere speeches uitgesproken woorden; ‘Let’s bend the arc of history toward a better future’. Ik hoop dat het hem lukt!

Meer lezen over speeches van Obama? Lees de analyse van zijn Nelson Mandela Memorial speech hier terug!