Gemeenteraden moeten vaste spreektijden invoeren
Vergaderingen die uitlopen, raadsleden die klagen en burgers die het niet meer volgen. De problemen waar de lokale democratie in Nederland mee te kampen heeft, zijn legio. Toch zijn sommige oplossingen simpel en doeltreffend. We moeten ze alleen nog goed invoeren en dan ook overal. Een maatregel die niet meer kan wachten is het invoeren van vaste spreektijden bij alle gemeenteraden.
Meer efficiëntie tijdens de gemeenteraad?
Ontvang nu gratis onze gemeentetips! Verbeter de processen van de gemeenteraad, alsmede de persoonlijke rollen! Ontvang de tips nu gratis!
Gemeenteraad moet kijken naar werkwijzen
Al sinds de invoering van de Wet Dualisering gemeentebestuur in 2002 volgen de onderzoeken naar de uitwerkingen ervan elkaar in sneltreinvaart op. Onlangs kwam de commissie Aarts met een nieuw rapport uit. Uit het onderzoek van de commissie blijkt dat gemeenten hun werkwijze en vergadercultuur kritisch tegen het licht moeten houden.
Het rapport toont aan dat raadsleden te veel overleggen, vergaderen en stukken lezen. Dat laatste is een veelgehoorde klacht, vooral van raadsleden. Onlangs riep Kees Jan de Vet (directielid van de VNG en ooit lid van de commissie Elzinga) in een interview in dit blad dat Raadsleden de helft minder moeten vergaderen.
Vaste Spreektijden
De oplossing is natuurlijk een combinatie van meerdere maatregelen. Zo is het inderdaad goed om de werkwijze en het vergadermodel tegen het licht te houden. Maar dat lost het probleem van langer vergaderen niet per definitie op. Ook het meer sturen op hoofdlijnen van de raad is een veelgehoorde aanbeveling. Toch is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Een relatief simpele en zeer doeltreffende oplossing is het invoeren van vaste spreektijden voor alle fracties in de gemeenteraden.
Een handige oplossing!
Het zorgt voor drie zaken: 1. de vergaderingen duren korter, 2. de debatten verlopen eerlijker en 3. de vergaderingen en debatten worden kwalitatief beter. Voorwaarde is wel dat spreektijden worden ingevoerd bij iedere vergadering en elk debat en strikt worden nageleefd door de voorzitter. Met als instrument bel en stopwatch wordt voor alle deelnemers aan de commissie- en raadsvergadering duidelijk hoe lang iemand nog heeft. Deze maatregel zal zijn uitwerking niet missen.
Een eerlijker systeem
Allereerst is het systeem van vaste spreektijden eerlijker dan de huidige werkwijze. En de democratie moet op een zo eerlijk mogelijke manier verlopen. Een belangrijke voorwaarde voor een zuiver debat is dat het een eerlijk verloop heeft en het principe van gelijke wapenen voor alle deelnemers waarborgt. Dit principe komt onder andere tot uiting in gelijke toegang tot informatie maar zou ook moeten gelden voor de spreektijd van iedere deelnemer.
Je voorkomt discussies
De huidige werkwijze met spreektijden werkt schijneerlijkheid in de hand. Een voorzitter in tijdnood bijvoorbeeld, zal veel sneller geneigd zijn om tijdwinst te boeken door fracties die later in het debat zitten, af te kappen. Dat behoort nu definitief tot het verleden. Iedere fractie weet aan het begin van de vergadering hoeveel spreektijd er is en kan een goede inschatting maken van het einde van het agendapunt. Discussies tijdens de vergadering over meer spreektijd zullen hiermee drastisch worden ingeperkt.
Debatten worden kwalitatief beter
Daarnaast worden de debatten en vergaderingen inhoudelijk sterker. Dit is nogal een boude uitspraak maar wordt onderbouwd door ervaring en vertrouwen. Ten eerste de jarenlange ervaring binnen het Nederlands Debat Instituut in het begeleiden en trainen van duizenden raadsleden in honderden gemeenteraden. Waarbij altijd gebruik is gemaakt van de methodiek van de vaste spreektijden. De praktijk toont dan aan dat een gemiddelde spreker na een relatief korte periode (twee tot drie keer) zorgvuldiger gaat afwegen wat hij wil zeggen. In bijna alle gevallen komt de kernboodschap dan beter tot zijn recht. Vergelijk het met een sollicitatie. Ook daar zal de kandidaat in korte tijd de meest belangrijke en relevante punten van zichzelf naar voren moeten brengen.
Beter inhoud voor een sterker debat
Het invoeren van vaste spreektijden leidt tot een beter en inhoudelijk sterker debat. In de tweede plaats is het ook gestoeld op vertrouwen in fracties en de democratie. Wanneer je als fractie, uitgedaagd door een beperkte spreektijd, een keuze moet maken in de lengte van de bijdrage, moet er vertrouwen zijn dat de meest belangrijke argumenten daar een plaats in krijgen. Immers bij minder tijd, zal een raadslid het ook zorgvuldiger voorbereiden. Ook dat wordt gestaafd door ervaringen van diverse gemeenten die al spreektijden hebben ingevoerd.
De Efficiëntie zal verbeteren
En tot slot zal de invoering van vaste spreektijden ook zorgen voor een efficiënter verloop van de vergadering. De vergaderingen zullen in de praktijk korter duren aangezien een raadslid zich niet meer kan verschuilen in het herhalen van standpunten, het verwarren van vragen met standpunten of het herhalen van de debatgeschiedenis van de afgelopen jaren.
Het gaat om de kracht van je argumenten
Doordat de inhoud beter wordt vormgegeven zoals in het vorige punt is toegelicht, is de vergadering ontdaan van overbodige ballast en wordt het debat beperkt tot de meest essentiële argumenten en bijdragen om te komen tot een zo goed mogelijke besluitvorming. Zoals Cicero eens zei: “het gaat niet om het aantal argumenten maar om de kracht ervan”.
Ook burgers zullen sneller aanschuiven bij de raadsvergadering
Met vaste spreektijden weet iedereen van te voren wanneer het agendapunt is afgelopen. Dat is namelijk de som van alle spreektijden bij elkaar en nog wat extra tijd voor een eventuele interventie van de kant van het college. Ook zal de commissie niet worden overgedaan in de raad. Een veelgehoorde klacht in de Nederlandse gemeenten. De bespaarde tijd is een welkome aanvulling op de volle agenda’s van raadsleden en zullen burgers ook minder weerhouden van het bijwonen van een raadsvergadering.
De aanvangstijden worden duidelijker
Een bijkomend voordeel is dat je een veel betere inschatting kan maken als voorzitter en griffie van de aanvangstijd van diverse agendapunten. Hierdoor wordt het veel makkelijker om burgers een indicatie te geven wanneer ‘hun’ punt aan de orde komt. Tegenwoordig wonen inwoners, vaak noodgedwongen, de vergadering de gehele avond vanaf het begin bij. Anders lopen ze het gevaar te laat te komen.
De Critici
Sceptici zullen hierop direct reageren door te zeggen dat je aan democratie geen stopwatch mag hangen. Dit argument is echter niet meer dan een redelijke waarschijnlijk nadeel. Zoals hiervoor beschreven zorgt de bel en stopwatch ervoor dat democratie beter, efficiënter en eerlijker wordt. Als het middel tijd hiertoe een bijdrage kan leveren, zijn we niet alleen conservatief maar ook nog oliedom als we dit niet inzetten.
Wat doet de beperkte spreektijd met de burger?
Daarnaast zullen critici zeggen dat de burger soms juist zijn standpunt in het debat wil horen. Met de invoering van beperkte spreektijd zou hier geen ruimte meer voor zijn. Ook dit argument is niet waarschijnlijk. De raadsleden zullen immers naast hun bijdrage in de termijnen ook via stemverklaringen, moties en amendementen de stem van het volk kunnen laten horen in het debat.
Natuurlijk vragen sommige onderwerpen om meer spreektijd. Maar dan kan de voorzitter of het presidium bij uitzondering besluiten om de spreektijden uit te breiden of een extra termijn aan het debat te koppelen. De maatregel van vaste spreektijden doet hier niets aan af.
Hoe voer je spreektijden in?
Er zijn, tot slot, vele manieren om spreektijden in te voeren. Dit zal ongetwijfeld een korte zoektocht en discussie opleveren. Een vraag die zich direct opwerpt is bijvoorbeeld: moeten spreektijden voor iedereen gelijk zijn of naar rato van het aantal zetels? Het antwoord hierop kan makkelijk gevonden worden door de raad geholpen door een actieve griffie.
Conclusie
De regels voor een zuiver debat duiden meer op een voorkeur voor het eerste. Maar verreweg de belangrijkste voorwaarde is echter dat de spreektijden door alle fracties worden omarmd. Een besluit om vaste spreektijden in te voeren moet dan ook met de grootst mogelijke meerderheid worden genomen.