Wat jij kunt leren van de discussietrucs van kabinet Rutte III

Wat doe je wanneer je tijdens een discussie in een moeilijk te verdedigen positie terecht komt? Misschien kun je wat leren, of juist niet, van hoe het kabinet Rutte III dit aanpakt in de Toeslagen affaire. In dit artikel nemen we een kijkje naar hoe je deze kennis toepast binnen je eigen argumentatie.

De Toeslagenaffaire

Aanstaande vrijdag komt het kabinet dan eindelijk met een inhoudelijke reactie op het rapport over de Toeslagenaffaire dat op 17 december vorig jaar werd gepresenteerd. Vaststaat dat meer dan 10.000 gezinnen onterecht door toedoen van de overheid en de politiek de financiële vernieling zijn ingejaagd met vreselijke gevolgen.

De politiek en de overheid hebben op alle vlakken gefaald. Niemand ontkent dat. Je zou denken dat het aftreden van het voltallige kabinet,  of in ieder geval alle betrokken ministers, onvermijdelijk is. Zeker als je het vergelijkt met de bananenschillen waar bewindspersonen normaalgesproken nogal eens over uitglijden. En toch is het kabinet vooralsnog nog niet vertrokken. Het is interessant om te kijken naar welke argumentatiestrategieën zij tot nu toe hebben gebruikt om in het zadel te blijven. Wie weten komen ze jou zelf binnenkort ook een keer van pas.

1. Wij vinden het belangrijkste dat de slachtoffers zo snel mogelijk gecompenseerd worden en ons aftreden helpt daar niet bij

Een sympathiek verweer. Iedereen is het er over eens dat de slachtoffers zo snel mogelijk gecompenseerd moeten worden.  Uitstralen dat jij dat zelf wil doen laat zien dat je je fout wil rechtzetten. Maar het is vooral ook een bliksemafleider omdat het los staat van de vraag of je verantwoordelijkheid moet nemen voor waar je gefaald hebt. Een verdachte komt er ook niet mee weg wanneer hij in de rechtbank zegt dat het voor de samenleving vooral belangrijk is dat hij een beter leven gaat leiden en dat de gevangenisstraf die hem boven het hoofd hangt daar niet aan bijdraagt. Daar heeft hij absoluut een punt maar wie de fout in gaat hoort nu eenmaal een straf te ondergaan.

Wellicht de volgende dan?

2. Wij bevinden ons middenin een grote Coronacrisis. Die moet door een missionair kabinet bestreden worden

Dit argument klinkt bijna als een bedreiging. Als wij aftreden dan loopt het met Corona nog verder uit de hand. Het middel is erger dan de kwaal. Het speelt in op de onzekere en angstige gevoelens die leven in het land. Iedereen wil dat Corona zo goed mogelijk bestreden wordt. De vraag is natuurlijk of het waar is dat een demissionair kabinet minder slagkracht heeft.

In de praktijk valt dat enorm mee. Een demissionair kabinet kan gewoon doorregeren op lopende dossiers. En na de verkiezingen van 17 maart geldt ook dat wij totdat er een nieuw kabinet geformeerd is, wat in de praktijk maandenlang kan duren, een demissionair kabinet hebben. Mocht de Coronabestrijding dus gevaar lopen dan zou het kabinet moeten pleiten voor het verplaatsen van de verkiezingen.

3. Het aftreden van het kabinet is symboolpolitiek. Er zijn bijna verkiezingen

Met dit argument maak je diegenen die om aftreden vragen verdacht. ‘Het gaat hen helemaal niet om de inhoud terwijl het ons daar juist wel om gaat’. De verkiezingen komen er aan en dan is dit kabinet sowieso demissionair. Dus hoe geloofwaardig is aftreden dan? Toch is het een heel vreemd argument. Feitelijk is het aftreden van een bewindspersoon heel vaak niet meer dan symboliek. Het komt nogal eens voor dat een minister terugtreedt voor een fout die onder de verantwoordelijkheid van zijn voorganger is gemaakt. Zo werkt het principe van politieke verantwoordelijkheid nemen nu eenmaal. Het is vreemd daar nu opeens anders tegenaan te kijken. Waar de schoen eigenlijk wringt is dat een aantal van de ministers die nu zouden aftreden lijsttrekker zijn op weg naar de verkiezingen en dus feitelijk na de verkiezingen weer terug willen komen als bewindspersoon of fractievoorzitter.

Dat is inderdaad vreemd. Maar dat kan niet de reden zijn om ze nu dan maar te laten zitten. Het staat Mark Rutte en Wopke Hoekstra vrij om niet terug te keren. Misschien is dat zelfs verstandig vanuit het perspectief van verantwoordelijkheid nemen.

Wat kan jij hier van leren?

Eigenlijk kun je zeggen dat het kabinet met de hierboven genoemde argumenten probeert om de meest belangrijke vraag niet te hoeven beantwoorden: ‘Moet een kabinet dat mede verantwoordelijk is voor dit vreselijke schandaal IN PRINCIPE af te treden?’ Alle aangevoerde argumenten staan los van die principiële vraag die in deze discussie als eerste beantwoord moet worden. Pas daarna worden de argumenten over een eventuele uitzondering op dit principe relevant. Maar het kabinet heeft het liever over de uitzondering dan over de regel. Wat jij hier van kan leren? Mocht je zelf ooit in een moeilijke situatie zitten dan kun je je wellicht laten inspireren door een van deze verdedigingslinies. Maar belangrijker is de les dat je je tijdens een discussie nooit moet laten afleiden door de rookgordijnen van je opponent. Formuleer voor jezelf de belangrijkste vraag die door hem beantwoord moet worden en houdt daar aan vast. Laat je niet het bos insturen!

Roderik van Grieken